Αφιέρωμα στον Master Tadashi Yamashita

Αναδημοσιεύουμε εδώ την συνέντευξη που είχε δώσει ο master Tadashi Yamashita, επικεφαλής του Suibukan παγκοσμίως, στο περιοδικό πολεμικών τεχνών TODE (τεύχος 1) την άνοιξη του 1994.

TODE: Sensei, πως αρχίσατε να ασχολείστε με τις πολεμικές τέχνες;

YAMASHITA: Άρχισα όταν ήμουνα 11 ετών. Ήμουνα πολύ σκληρό και ατίθασο παιδί και είχα πολλά προβλήματα με τσακωμούς στο σχολείο, με τους καθηγητές και τα παιδιά. Τότε ο διευθυντής του σχολείου παρακάλεσε τον δάσκαλο του καράτε Nakazato να προσπαθήσει να αναλάβει την διαπαιδαγώγηση μου αφού οι συμβατικές μέθοδοι του σχολείου δεν είχαν και πολύ αποτέλεσμα. Ο δάσκαλος τότε μου είπε: "Από αύριο θα έρθεις στο dojo μου και θα ασκηθείς στο καράτε." "Τι είναι αυτό" του απάντησα. "Έλα και θα δεις" μου είπε με ένα ύφος που δεν άφηνε πολλές επιλογές. Το dojo δεν έμοιαζε απ' αυτά που φανταζόμαστε σήμερα, αλλά ήταν μια περιφραγμένη αυλή από χώμα, με μια πόρτα για να μπαίνεις και να βγαίνεις. Το πρώτο μάθημα ήταν πολύ παράξενο. Ο δάσκαλος μου ζήτησε να σηκώσω ένα σακί άμμο με βάρος 25-30 κιλά και μετά να το μεταφέρω σε κύκλους γύρω γύρω από την αυλή. "Αυτό είναι το καράτε;" τον ρώτησα. "Αυτά θα κάνω;" Ο δάσκαλος απαντούσε ατάραχος: "Μην μιλάς. Κάνε αυτό που σου λέω". Έκανα αμέτρητους κύκλους. Είχα πεθάνει στη κούραση. θυμάμαι ότι είχα πέσει κάτω σε κάποια στιγμή και δεν μπορούσα να βγάλω ανάσα. Αυτή η προπόνηση γινόταν πολύ καιρό μέχρι που μια μέρα μου είπε: "Σήμερα θα σε μάθω να στέκεσαι και να χτυπάς". Ήμουνα τόσο ενθουσιασμένος με αυτή τη προπόνηση παρ' ότι ήμουν τελείως ασυντόνιστος. Έτσι σταδιακά με την καθοδήγηση του δασκάλου μου προχώρησα στην τέχνη. Όταν έγινα 16 χρονών απέκτησα τη μαύρη ζώνη. 

TODE: Πώς αποφασίσατε να μεταναστεύσετε στις Η.Π.Α.;

YAMASHITA:  Από 16 ετών ήμουν ήδη πρωταθλητής σε αγώνες με μοτοσικλέτες. Ήμουν αήττητος και τελείως παλαβός. Πολύ αργότερα κάποιος αμερικανός στρατιώτης μου έκανε πρόταση αν είχα σκεφτεί ποτέ να πάω στην Αμερική για να αγωνιστώ. Η ιδέα της Αμερικής με ενθουσίαζε. Νόμιζα ότι στην Αμερική όλοι ήταν πολύ πλούσιοι και έτρωγαν ακριβά φαγητά, είχαν γυαλιστερά αυτοκίνητα και τα πάντα ήταν τέλεια. Αυτή την ιδέα είχαμε τότε μεταπολεμικά. Τότε η Οκινάβα ήταν πολύ φτωχή και ο κόσμος ζούσε μίζερα. Έτσι μια φιλική Αμερικανό - ιταλική οικογένεια εγγυήθηκε στις αμερικανικές αρχές για να μπορέσω να πάω στην Αμερική και να αγωνιστώ. Ήταν το 1965, όταν τελικά πήγα στην Αμερική. TODE: Πώς ήταν όταν πρωτοπήγατε; YAMASHITA: Ήταν όλα τόσο νέα και καινούρια. Ήμουν νέος τότε και τα περισσότερα πράγματα με εντυπωσίαζαν. Άρχισα να λαμβάνω μέρος σε αγώνες motocross και όλα πήγαιναν καλά μέχρι που κάποιος καλός φίλος σκοτώθηκε στους αγώνες και αυτό με έκανε να αναθεωρήσω πολλά περί ζωής. Άρχισα να σκέφτομαι έντονα ότι η ζωή μου ήταν πολύ χρήσιμη για να την βάζω σε τέτοιους κίνδυνους. Άρχισα να σκέφτομαι ότι η μητέρα και ο δάσκαλος μου δεν θα ήθελαν ποτέ να διακινδυνεύω έτσι. Έτσι επισκέφτηκα μία από τις ελάχιστες σχολές καράτε που υπήρχαν τότε στη περιοχή και ζήτησα αν μπορούσα να προπονούμαι μαζί τους. Μετά την πρώτη προπόνηση ο εκπαιδευτής με πλησίασε και μου ζήτησε αν θα ήθελα να αναλάβω την διδασκαλία της σχολής. «Είσαι πάρα πολύ καλός" μου είπε. «Δεν έχω δει ποτέ κάτι τέτοιο.» Εγώ βέβαια έμεινα έκπληκτος. «Είμαι καλός;" "Είσαι ο καλύτερος καρατέκα που έχω δει μέχρι τώρα». Από εκείνη τη στιγμή κατάλαβα τι είχα επενδύσει με την πολύχρονη εκπαίδευσή μου στο καράτε. Τότε δεν μιλούσα αγγλικά. Άρχισα να διδάσκω καράτε στη σχολή του Αμερικανού εκπαιδευτή, ο οποίος θα με βοηθούσε μέσω της νομοθεσίας να πάρω άδεια παραμονής στις Η.Π.Α. Ήταν πολύ καλός άνθρωπος. Πήρα την άδεια παραμονής και του ήμουν πολύ υποχρεωμένος. Μια μέρα μου είπε: "Είναι η στιγμή να προσπαθήσεις να δημιουργήσεις κάτι δικό σου. Είσαι πολύ αξιόλογος και νομίζω ότι πρέπει να προχωρήσεις." Εγώ ήμουν πολύ υποχρεωμένος και δεν μπορούσα να διανοηθώ να μην συνεχίσω να ξεπληρώνω για την βοήθεια του. Αυτός επέμενε όμως και έτσι από εκείνη τη στιγμή άρχισε η πορεία μου ως εκπαιδευτής. Έτσι άνοιξα το πρώτο μου ο dojo στην Indiana και αμέσως μετά ένα δεύτερο στο Michigan. Για πέντε χρόνια έκανα επιδείξεις καράτε και κομπούντο συνεχώς. Σε μια επίσκεψη μου στην Καλιφόρνια γνώρισα τους τότε νέους Mike Stone, Chuck Norris και αρκετούς επώνυμους σήμερα καρατέκα. Μου είπαν να πάω μόνιμα στην Καλιφόρνια και ότι θα με υποστήριζαν να επιβιώσω στην αρχή. Ο Mike Stone μάλιστα ήθελε να τον διδάξω. Μου άρεσε ο ζεστός καιρός της Καλιφόρνιας. Άνοιξα dojo και ένα κανάλι τηλεοπτικό ενδιαφέρθηκε να κάνει κάποιο γύρισμα για μια εκπομπή του που ονομαζόταν Thrillseekers. Σχεδόν αυτόματα μετά την εκπομπή έγινα γνωστός και αναγνωρίστηκε η ικανότητα μου στις τέχνες του καράτε και κομπούντο. Έτσι ενδιαφέρθηκαν και πολλοί παραγωγοί του Χόλλυγουντ να με προωθήσουν σε ταινίες.

TODE: Πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τις ιδιότητες του καρατέκα και του ηθοποιού στο μυαλό τους. Δεν ξέρουν που σταματάει η ικανότητα του καρατέκα και αρχίζει η κινηματογραφική τεχνική. Τι θα μπορούσατε να πείτε πάνω σε αυτό.

YAMASHITA: Στο καράτε ήμουν εξπέρ. Στην ηθοποιία είμαι λευκή ζώνη. Είναι δυο διαφορετικές τέχνες. Εμείς οι καρατέκα προσπαθούμε να μάθουμε βασικά στοιχεία της υποκριτικής τέχνης για να μπορέσουμε να παρουσιάσουμε τις ικανότητές μας στον κινηματογράφο. Αντίθετα μεγάλοι ηθοποιοί πρέπει να μάθουν στοιχεία από ξιφασκία ή πολεμικές τέχνες για να εμπλουτίσουν τις δυνατότητες που απαιτούν οι ρόλοι. Όταν παίζω στις ταινίες μου χρειάζεται να προσπαθώ να υποκρίνομαι μόνο στους διάλογους. Στις μαχητικές σκηνές μου βγαίνει φυσικά αυτό που είμαι στη τέχνη. Είναι πολύ απλό.

TODE: Ήσαστε ο άνθρωπος που εισήγαγε το κομπούντο, τα παραδοσιακά όπλο της Οκινάβας στην Δύση. Πείτε μας μερικά επώνυμα άτομα που έχουν μάθει όπλα από σας.

YAMASHITA: Πολλοί έμαθαν κομπούντο από μένα. θεωρώ σοβαρούς μαθητές μου στο κομπούντο όμως τον Steve Fisher και τον Μπάμπη Πολυχρονόπουλο. Οι περισσότεροι όμως που ασχολούνται με παραδοσιακά όπλα στις Η.Π.Α, έχουν εισαχθεί σε αυτά από μένα. Ακόμη και αυτοί που έμαθαν ίσως από κάποια άλλα άτομα όπλα αντέγραφαν περισσότερο εμένα, από επιδείξεις και τις ταινίες μου. Είχα τον καλύτερο δάσκαλο του κομπούντο στην Οκινάβα. Τον Master Simpo Matayoshi. Τώρα διδάσκω κομπούντο ανοιχτά και σε άλλους. Ανεξάρτητα από το σύστημα που κάνουν. Έτσι όλοι μπορούν να χαρούν και να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες που δίνει το κομπούντο στο καράτε.

TODE: Όταν ήσασταν στην Οκινάβα ποια ήταν τα περισσότερο διαδεδομένα συστήματα που υπήρχαν; 

YAMASHITA: Το Shorin ryu ήταν το περισσότερο διαδεδομένο. Μετά ήταν το Goju ryu, το Uechi ryu και το Isshin ryu. 

TODE: Πώς θεωρούσαν την άσκηση στο καράτε οι παλιοί δάσκαλοι στην Οκινάβα;

YAMASHITA:  Η αντίληψη ήταν η καταστροφή του αντιπάλου με ένα χτύπημα. Αυτό βέβαια είχε ως αποτέλεσμα πολλά μοντέρνα ιαπωνικά συστήματα να φτάσουν στην ακραία κατάσταση της συνεχούς προσπάθειας για δύναμη και ταχύτητα. Έτσι να χαθούν τα μαλακά χαρακτηριστικά της κίνησης. Να χαθεί η ισορροπία του Yin-Yang. Να υπάρχει μόνο Yang. Η εξάπλωση του καράτε όμως μπόρεσε να δημιουργήσει ένα πεδίο έρευνας για τους σοβαρούς ερευνητές των τεχνών αυτών. Το σπορ καράτε και η προπόνηση η βασισμένη στο ΕΓΩ, χρησιμοποιώντας μόνο τα εξωτερικά χοντροκομμένα χαρακτηριστικά μιας κίνησης, έχει αποτύχει. Μπορούμε να πούμε ότι οι τέχνες εξελίσσονται γι' αυτούς που τις ερευνούν. Σήμερα νομίζω ότι υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη για δουλειά με τις χαμένες αξίες και την εξισορρόπηση με το μαλακό. Έχουν σκληρύνει πολύ οι άνθρωποι. Εμείς οι καρατέκα πρέπει να ψάχνουμε ενεργά για τέτοιες λύσεις και μεθόδους.

TODE: Sensei έχετε δημιουργήσει μια καινούργια τεχνοτροπία που ονομάζεται Suikendo. Πείτε μας κάτι γι αυτό;

YAMASHITA:  Suikendo σημαίνει "ο δρόμος της γροθιάς που κυλάει σαν νερό". Ο δρόμος του Suikendo είναι σαν αυτή που έχει το νερό στη φύση. Αρχίζεις από μια μικρή πηγή, προχωράς σε ένα ρυάκι, μετά χύνεσαι σε ένα ποτάμι και μετά στη θάλασσα. Όταν φτάνεις στη θάλασσα γίνεσαι κύμα. Στην ακτή μπορείς να ξεδιπλωθείς σαν κύμα. Συσπειρώνεσαι και "ρουφάς" μαλακά και μετά εκρήγνυσαι με καταστρεπτική ισχύ. Έτσι μοιάζει η κίνηση και αυτή τη πορεία πρέπει να ακολουθήσει αυτός που θέλει να μάθει Suikendo. Έχω δουλέψει εκτεταμένα πάνω στις βασικές αρχές της κίνησης του Shorin ryu και έχω βρει την σχέση των αρχών αυτών με αυτές της πυγμαχίας, του Aikido καθώς και των εσωτερικών συστημάτων Kung Fu. Το Suikendo θα μπορούσαμε να πούμε είναι η σπουδή των αρχών της μαχητικής κίνησης του σώματος ανεξάρτητα από τη στιλιστική διαφορά. Τα συστήματα πολλές φορές περιορίζουν. Κάποιος πρέπει να καταλαβαίνει τον ρόλο του συστήματος ιστορικά και να μην δογματίζεται.

TODE: θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε το Suikendo ως ένα σύστημα;

YAMASHITA: Ναι. Αλλά έχει τη δύναμη των βασικών αρχών ακόμα. Δεν έχει εκφυλιστεί μέσα από ματαιόδοξες σωματικές πόζες, θα το θεωρούσα σαν μια εξέλιξη της παράδοσης των πολεμικών τεχνών χωρίς δόγμα. Σίγουρα όμως είναι πολύ κοντά στην ιδιοσυγκρασία του Shorin ryu μιας και το σύστημα αυτό είναι πολύ κοντά στη μάχη. Τα Κata του δεν έχουν εκφυλιστεί κινητικά. Κρατάνε ακόμα την δύναμη της μάχης και η εφαρμογή είναι ακόμα εκεί.

TODE: Ποια είναι η γνώμη σας πάνω στο σπορ καράτε. Τι νομίζεται για αυτή την τάση που φαίνεται και η επικρατέστερη μαζικά;

YAMASHITA: Κάποτε το καράτε διδασκόταν από γενιά σε γενιά με μυστικότητα. Η μαζικοποίησή του δημιούργησε σχέση με το συμφέρον, το χρήμα. Η απλούστευση είναι νόμος της αγοράς. Το ευκολοχώνευτο. Έτσι ήρθε ο ύπνος. Ο άνθρωπος σταμάτησε να βλέπει μέσα από την τέχνη την ίδια του τη ζωή και την έκανε μια αθλητική δραστηριότητα μόνο για το σώμα και το φίλαθλο πνεύμα. Η ερώτηση του «τι κάνω, ποιος είμαι και πού πάω» σταμάτησε να υπάρχει. Το καράτε όμως στους καρατέκα της Οκινάβας ποτέ δεν έγινε σπορ. Ακόμα το θεωρούν τέχνη. Το θεωρούν σαν μια παλέτα με χρώματα, ο καθένας πρέπει να μάθει να ζωγραφίζει. Και οι πίνακες δεν μπορούν να συγκριθούν. Στις τέχνες δεν μπορεί να υπάρξει νικητής και νικημένος. Εάν αυτό είναι κατανοητό τότε γίνονται σωστά. Εκεί παίζει ρόλο ο δάσκαλος.

TODE: Νομίζετε ότι αυτή η απογυμνωμένη θεώρηση και επέκταση του καράτε σαν σπορ έχει βλάψει το καράτε γενικά;

YAMASHITA: Σίγουρα. Όλοι ασχολούνται με ματαιοδοξίες. Ποιος είναι πρωταθλητής, ποιος έχει μεγαλύτερη προβολή. Έτσι δουλεύει το ΕΓΩ. Δεν υπάρχει πρωταθλητής στον αγώνα με τον εαυτό σου. Είσαι ο καλύτερος αν το πιστέψεις, αλλά και ταυτόχρονα ο εχθρός. Γι αυτό το σπορ καράτε είναι ματαιόδοξο. Όταν μεγαλώνεις πού πάει ο πρωταθλητής;

TODE: Sensei στην Οκινάβα είναι γνωστό ότι δεν νοείται καράτε χωρίς κομπούντο. Ποιος είναι ο λόγος που μπορεί να δικαιολογηθεί αυτή η άποψη των καρατέκα της Οκινάβα;

YAMASHITA: Το κομπούντο είναι η αρχαία μέθοδος της μυϊκής ανάπτυξης των εσωτερικών μυϊκών ομάδων. Αυτών που ειδικευμένα δουλεύουν για την παραγωγή της ισχύος στα χτυπήματα. Έτσι αναπτύσσεις ιδιαίτερες σωματικές ικανότητες. Οι σημερινοί σπορ καρατέκα αγνοούν αυτή την άποψη. Αρκούνται στην άσκηση με βάρη. Αυτό γίνεται γιατί η επιστήμη δεν έχει ερευνήσει τη δύναμη που μπορεί να αναπτύξει κάποιος με το κομπούντο.

TODE: Sensei εδώ στην Ελλάδα υπάρχει μια αρκετά μεγάλη ομάδα μαθητών σας. Υπάρχουν τέσσερα dojo και 6 λέσχες καράτε σε Α.Ε.Ι. Κάνατε ένα μεγάλο διήμερο σεμινάριο στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Πώς βλέπετε την ποιότητα των Ελλήνων μαθητών σας;

YAMASHITA: Μου αρέσει πολύ ο τρόπος που ο Shihan Πολυχρονόπουλος κινείται και εξαπλώνει την τέχνη. Είναι πλήρως ευθυγραμμισμένη με την ανθρωπιστική πλευρά του καράτε. Διακρίνω μια κουλτούρα πίσω από το τρόπο που οι Έλληνες μαθητές μου θεωρούν το καράτε. Επίσης υπάρχει και ένα αρκετά μεγάλο μορφωτικό επίπεδο που βοηθάει το άτομο να αναπτυχθεί μέσα από τις πολεμικές τέχνες αν συνδυαστεί με την σωστή διδασκαλία των τεχνών αυτών. Η Ελλάδα έχει μια ιστορία χιλιάδων ετών. Αυτό σίγουρα βοηθάει, Βλέπω το Suibukan στην Ελλάδα να κρατάει από τα υψηλότερα standards διεθνώς. Το δυναμικό είναι πολύ μεγάλο. Μέσα από τα Α.Ε.Ι. θα βγουν οι καινούργιες συνειδήσεις εκπαιδευτών του παραδοσιακού καράτε. Χρειάζεται μόρφωση, καλλιέργεια και πολύ προσπάθεια για να μπορέσει κάποιος να βιώσει την τέχνη αυτή. Να την καταλάβει και μετά να την μεταδώσει. Αυτό είναι παραδοσιακό καράτε. Είμαι σίγουρος ότι ο τρόπος που διδάσκει ο Shihan Πολυχρονόπουλος και ο τρόπος που δομεί τον οργανισμό του είναι απόλυτα συμβατός με τα ψηλά standards που πρέπει να έχουν τα Α.Ε.Ι. για τους φοιτητές τους. Κάποτε, το λέω με πάσα ειλικρίνεια ο Shihan Πολυχρονόπουλος θα γίνει ένα πολύ σημαντικό άτομο στο χώρο του καράτε διεθνώς. Εξελίσσεται συνεχώς σε έναν αξιόλογο δάσκαλο. Το ένιωθα από παλιά ότι έχει μεγάλες δυνατότητες αλλά τώρα είμαι σίγουρος. Είναι ο αντιπρόσωπος μου στην Ευρώπη. Οι μαθητές του είναι τυχεροί που είναι εδώ στην Ελλάδα. Πάντα ήθελε να γυρίσει πίσω.

TODE: Sensei σας ευχαριστούμε για τα τόσο σημαντικά πράγματα που μας αναπτύξατε και ελπίζουμε να σας ξαναδούμε σύντομα.

YAMASHITA: Και εγώ σας ευχαριστώ.

TODE: Domo arigato gozaimashita.